ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
Ey oğul! Sana gizlide ve açıkta Allahü teâlâdan korkmayı, doğruyu söylemeyi, zenginlikte ve fakirlikte iktisatlı olmayı, dosta düşmana adâletli davranmayı, çalışkan olmayı, darlıkta ve genişlikte Allahü teâlânın takdîrine rızâ göstermeyi tavsiye ederim.
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“En şiddetli yalnızlık, ucubdur (kendini beğenmektir).”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Nesebin en üstünü, güzel edebdir.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Şeref; akıl ve edeb iledir, soy ile değildir.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Hayâllere dayanma Çünkü o, ahmak olanların sermâyesidir.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Mahrûmiyet, hırsla birlikte bulunur.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Kendisini ilgilendirmeyen şeyin peşinde koşan kimse, kendisine lâzım olan şeyi kaçırır.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Sızlayıp, sabırsızlık göstermek, sabırdan daha yorucudur.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Akıl tamam olursa, kelâm az olur.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Kendi miktarını (haddîni) bilen kimseye, Allahü teâlâ merhamet eylesin.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Müşavere gibi yardımcı yoktur.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Dilini neye alıştırdı isen, devamlı onu ister.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Akıl azlığından daha kötü bir hastalık yoktur.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Tövbeden daha kazançlı bir şefaatçi yoktur.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Müslümanlıktan daha yüksek bir şeref yoktur.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Meşvereti terk ile, doğru bulunmaz.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Haset eden kimse için rahat yoktur.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Hırsla beraber, haramdan sakınma olmaz.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Kötü ahlâkla, şeref beraber bulunmaz.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Cimrilikle, iyilik beraber bulunmaz.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Zulümle beraber zafer yoktur.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Günahlarının akıbetinden ve cezasından kork.”
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Allahü teâlâdan başkasından yardım bekleme.” (Çünkü Rabbin merhamet sahibidir.)
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Kişi, dilinin altında saklıdır.” (insan, konuşmasından sonra tanınır.)
ALİ BİN EBÛ TÂLİP ( Radıyallahü anh )
“Her kişinin kıymeti, yaptığı iyilikle belli olur.”
NİZÂM-ÜL-MÜLK (Rahmetullahi aleyh)
“Din işlerini araştırıp sormak, farzları ve sünneti gözetmek, Allahü teâlânın emir ve yasaklarını yerine getirmek, din âlimlerine saygı göstermek, geçim ve yaşamaları için gerekeni, Beyt-ül-mâl’den ayırıp ta’yin etmek, zâhidlere ve evliyâya hürmet etmek padişaha vâcibdir.”
NİZÂM-ÜL-MÜLK (Rahmetullahi aleyh)
Mülk, zulüm ile payidar olmaz.
İBN-İ ABBAS ( radıyallahü anh )
Sekiz tane de Cennet vardır. Birincisi, Dâr-ül-Cinân’dır, beyaz incidendir. İkincisi, Dâr-üs-selâm, kırmızı yakuttandır. Üçüncüsü, Cennet-ül-Me’vâ yeşil zebercedendir. Dördüncüsü, Cennet-ül-Huld, kırmızı ve sarı mercandandır. Beşincisi, Cennet-ün-Naîm, beyaz gümüştendir. Altıncısı, Cennet-ül-Firdevs, kırmızı altındandır. Yedincisi, Cennet-ül-Adn, büyük beyaz incidendir. Sekizincisi, Dâr-ül-Karâr kırmızı altındandır.
İBN-İ ABBAS ( radıyallahü anh )
Cennetin sekiz kapısı vardır. Her biri altından olup, cevherlerle süslüdür. Birinci kapı üzerinde, “La ilahe illallah Muhammedün Resûlullah yazılıdır. O kapı; Peygamberler, şehidler ve cömertlere âittir, ikinci kapı, abdestini doğru alıp, hakkıyla namazını kılanlar içindir. Üçüncü kapı, kendilerini her türlü kötülükten koruyup temizleyenlerindir. Dördüncü kapı, iyiliği emredip, kötülükten sakındıranlara âittir. Beşinci kapı ise, kendisini, nefsinin arzu ve istekleri peşinde koşmaktan koruyanlar içindir. Altıncı kapı, haccını ve umresini hakkıyla yapanlar içindir. Yedinci kapı ise, mücâhidler içindir. Sekizinci kapı ise, müttekiler için olup, gözlerini harama bakmaktan korumuşlar ve hayırlı işler yapmışlardır. Ana-baba hakkına, yakın akraba ve komşu haklarına çok dikkat etmişlerdir.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Kâfirlerin ayakları, sırat üzerinde dayanamayıp kayar ve Cehenneme düşerler. Orada azâb görürler. Bundan Allahü teâlâya sığınırız.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Cennet, akla gelen veya gelmiyen her türlü güzelliklerin toplandığı yerdir. Cennetteki dereceler ve mükâfatlar, herkesin ilmine ve ibâdetlerine göredir.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Mahşerde insanların hesabı görüldükten sonra, hepsi sırattan geçirilirler. Sırat köprüsü vardır. Sırat köprüsü, Allahü teâlânın emriyle Cehennemin üstünde kurulur. Herkese bu köprüden geçmesi emir olunacaktır. Cennetlik olanlar kolayca geçecek, Cennete gideceklerdir. O gün bütün Peygamberler, “Yâ Rabbi, selâmet ver” diye yalvaracaklardır. Cennetliklerden ba’zısı şimşek gibi, bir kısmı rüzgâr gibi, ba’zısı koşar at gibi geçeceklerdir.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
O zaman Allahü teâlâ buyurur ki: “Adem, halîlim İbrâhim, kelîmim Mûsâ, Îsâ (rûhullah), habîbim Muhammed aleyhisselâm nerededir? Mizanın sağına geçiniz. Ey Rıdvan! Cennet kapılarını aç. Ey Malik! Sen de Cehennem kapılarını aç.” Kulların amelleri tartılır. Bu terazi dünyâ terazilerine benzemez.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Kıyâmet günü Allahü teâlâ buyurur ki: “Ey Cebrâil! Cenneti, müttekî kullarıma (benden hakkıyla korkup emirlerimi yapanlara) yaklaştır. Cehennemi de, azgın ve taşkın kullarıma göster.” Cebrâil aleyhisselâm, Cenneti müttekiler için, Cehennemi de kâfirler, münâfıklar ve âsiler için yaklaştırıp gösterir. Sırat köprüsü Cehennem üzerine kurulur. Kulların amellerini ölçmek için “Mizan” denilen bir ölçü âleti hazırlanır. Yer-gök bir gözüne sığar. Sevâb gözü parlak olup Arş’ın sağında, Cennet tarafındadır. Günah tarafı Arş’ın solunda, Cehennem tarafında ve karanlıktadır.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “Allahü teâlâ yedi sınıf kimseyi Arş’ın gölgesinde gölgelendirir. Halbuki o gün ondan başka hiçbir gölge yoktur. 1. Adâlet ile hükmeden devlet reîsleri ve vâliler. 2. İbâdet eden gençler. 3. Kalbi mescidlere bağlı olanlar. Ya’nî namazı ve cemâati gözetenler. 4. Allah için birbirini seven iki mü’min. Bu sevgi ile bir araya gelip, ayrılırken de bu sevgi üzere olanlar. 5. Güzel bir kadın, çirkin bir iş için kendini çağırınca, “Ben Allahü teâlâdan korkarım” diyenler. 6. Sadaka verirken riya(gösteriş) etmeyenler. Şöyle ki, sağ eli ile verdiğini sol eli bilmeyenler, 7. Allah deyip, gözünden yaş akanlar.”
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Nûr bulutu ise, mü’minlerin başı üzerinde durur. Onlar nûr içinde kalırlar. Çünkü mü’minler dünyâda iken, her türlü sıkıntı, zulmet ile karşı karşıya olmalarına rağmen, Îmânlarını korudular ve âhıretlerini ma’mûr edip nûrlandırdılar. Allahü teâlâ Kur’ân-ı kerîmde, mü’minler hakkında meâlen buyurdu ki: “(Hatırla) o günü ki, mü’min erkeklerle mü’min kadınların nûrları, önlerinden ve sağlarından koşuyor kendilerini göreceksin. (Melekler onlara şöyle derler): “Bugün size, müjde olsun! O Cennetler ki, altlarından ırmaklar akıyor; içlerinde ebedî olarak kalacaksınız, “İşte en büyük kurtuluş budur. O gün, münâfık erkeklerle münâfık kadınlar, îmân edenlere şöyle diyecekler: “Bize bakın (yâhûd bizi bekleyin), nûrunuzdan bir parça ışık alalım.” (Mü’minler tarafından onlara şöyle) denilecek: “Arkanıza (dünyâya) dönün de bir nûr arayın.” Derken aralarına bir kapısı bulunan bir sûr çekilmiştir; (mü’minler içerde, kâfirler ise dışarda kalmıştır). Sûrun içi rahmet doludur, dış yanında azâb... Münâfıklar mü’minlere şöyle bağırırlar: “Bizler sizinle beraber (dünyâda ibâdet eder) değil miydik?” Mü’minler: “Evet bizimle beraberdiniz; fakat siz, kendinizi nifaka düşürüp helak ettiniz. Mü’minlere felâket beklediniz. Şüphelendiniz ve uzun ömür hülyası, sizi aldattı; tâ Allahın emri (ölüm) gelinceye kadar... Bir de, Allaha karşı, sizi, aldatıcı şeytan aldattı. (Ey münâfıklar), artık bugün ne sizden, ne de o kâfir olanlardan (kurtulmanız için) bir karşılık, bedel kabûl edilmez. Sığınacağınız yer ateştir; size yaraşan odur. O, ne kötü bir gidiş yeridir!” (Hadîd: 12-15)
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Kıyâmet gününün dehşeti: Allahü teâlâ, kıyâmet günü bütün mahlûkâtını diriltir ve Mahşer yerinde toplar. Güneş başları üzerine yaklaştırılır. Çok dehşetli, sıcak bir gündür. Bir ses duyulur: “Ey insanlar, gölgeye gidiniz!” Üç grup olarak giderler. Bunlar mü’minler, münâfıklar, kâfirler olmak üzere üç sınıftır. Bunlar gittiklerinde, gölge; hararet, duman ve nûr olmak üzere üç kışıma ayrılır. Hararet, münâfıkların başı üzerinde durur. Çünkü onlar dünyâda iken, Allahü teâlânın kendilerine haber verdiği Cehennemden sakınmadılar. Duman da kâfirlerin başı üzerinde durur. Çünkü onlar dünyâda iken, her türlü kötü istekleri peşinde koştular ve aydınlık içinde yaşadılar. Âhıret için birşey yapmayıp, âhıretleri karanlık oldu.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Câbir bin Abdullah’ın ( radıyallahü anh ) rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte, Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki; “Kıyâmet günü oldukda, kabirdekiler diriltilir. Allahü teâlâ Cennet meleklerinin en üstünü olan Rıdvâna vahy ederek, “Ey Rıdvan, ben oruçlu kullarımı kabirlerinden çıkardım. Onlar aç ve susuzdurlar. Onları istikbâl et, karşıla. Cennet yiyeceklerinden ikram et” buyurur. Rıdvan da Cennet meleklerine seslenir ve herbiri nûrdan tabaklar içinde sayısız ni’metler ikram ederler. Onlara denir ki, “Şimdi artık afiyetle yiyiniz, içiniz.”
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
İnsanlar kabirlerinden kalktıklarında, yerlerinde kırk yıl birşey yemeden içmeden, oturmadan, konuşmadan dururlar” Denildi ki; “Yâ Resûlallah! Din ehli, îmân sahipleri kıyâmet günü nasıl bilinirler?” Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “Benim ümmetim abdest uzuvlarının pırıl pırıl parlaması nişanıyla bilinirler. Kıyâmet günü Allahü teâlâ bütün mahlûkâtı kabirlerinden dirilttiğinde, melekler mü’minlerin başucuna gelirler ve başlarını mesh ederler. Biraz toprak serperler. Bu toprak, onların secde yerlerine gelir. Melekler bu yerleri mesh ederler. Oradan mesh izleri hiç gitmez. Bir ses gelir ki, “Bu toprak, kabirlerinin toprağı değildir. Onların köşk ve saraylarından getirilmiş topraktır. Oraya çağırılırlar. Sıratı geçip Cennete girerler. Kendi yerlerini bilirler.”
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Ümmetimden bir bölüğü de, yüzleri ay gibi parlak bir hâlde haşrolurlar. Sıratı şimşek gibi geçerler. Allahü teâlâ katından bir münâdî şöyle der: “Bunlar sâlih amel işleyip, günahlardan kaçınanlardır. Beş vakit namazı vaktinde ve şartlarına uygun olarak cemâatle kılarlar. Bunlar, tövbe edip öyle vefât ettiler. Allahü teâlâ, kendilerine saadet nasîb etti. Onlar, Cennete gireceklerdir. Allahü teâlâ kendilerinden râzıdır. Onlar da Allahü teâlâdan râzıdırlar. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde meâlen bunları şöyle bildirdi: “Gerçekten “Rabbimiz Allahü teâlâdır” deyip de sonra amellerini ihlâs ile, yapanlara (ölüm ânında)melekler inecekler de şöyle diyecekler: (Gelecekten) Korkmayın ve (geçene) mahzûn olmayın! Size va’d olunan Cennetle müjdelendiniz”
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
İkinci bölük insanlar, hayvan sûreti üzere kabirlerinden haşrolunurlar. Kendileri için bir ses gelir. Bunlar, namazlarında gevşek davrananlardır. Tövbe etmeden öldüler. Bu hâlleri, kendilerine verilen bir cezadır. Cehenneme atılacaklardır. Allahü teâlânın Kur’ân-ı kerîmde şöyle buyurduğu kimselerden olurlar: “Onlar, namazlarından gâfildirler” (Mâun-5).
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Diğer bir rivâyette: Muâz bin Cebel’in ( radıyallahü anh ) rivâyet ettiği üzere, Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “Kıyâmet gününde, ki o gün pişmanlık ve hasret günüdür. Allahü teâlâ oniki bölük olarak ümmetimi haşreder. Birinci bölük, elsiz ve ayaksız olarak kabirlerinden haşrolacaklardır. Bu zaman, Allahü teâlâ tarafından vazîfelendirilen bir münâdî seslenir ki; “Onlar komşularına eziyet ve sıkıntı verenlerdir. Tövbe etmeden ölmüşlerdir, içinde bulundukları durum, kendilerine verilmiş cezadır. Dönüş yerleri de Cehennemdir. Allahü teâlâ, Kur’ân-ı kerîmde bu kimseleri meâlen şöyle bildirir: “Yakın komşuya da, yakın arkadaşa da, yolda kalmışa da iyilik ediniz” (Nisâ-36).
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Onikinci sınıf insanlar ise, hınzır sûretinde haşrolunurlar. Onlar dünyâda iken faiz yiyenlerdir.”
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Onbirinci sınıf insanlar ise, sarhoş olarak haşrolunurlar. Onlar, dünyâda iken mescidlerde fuhuş ve kötü söz konuşanlardır.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Onuncu sınıf olarak haşrolunacaklar ise, dilleri kafasından sarkmış olanlardır. Bunlar, dünyâda iken söz taşıyıp, ara bozanlardır.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Dokuzuncu sınıf insanlar, katran’dan elbiseler içinde haşrolunurlar. Onlar, gıybetten sakınmayanlardır. Mü’minlerin arkalarından hoşlanmıyacakları şekilde konuşmuşlardır. Allahü teâlâ meâlen; “Müslümanların ayıp ve kusurlarını araştırmayın. Bir kısmınız bir kısmınızı, arkasından hoşlanmıyacağı sözle çekiştirmesin” (Hucurât-12) buyurdu.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Sekizinci sınıf insanlar sarhoş gibi haşrolup, sağa sola düşerler. Onlar, dünyâda iken Allahü teâlânın hakkına mâni olan kimselerdir. Allahü teâlânın hakkını yerine getirmeyenler olup Allahü teâlâ meâlen; “Ey îmân edenler, kazandıklarınızın ve sizin için yerden çıkardığımız ürünlerin (mahsûllerin) en helâl ve iyisinden Allah yolunda harcayın (zekât ve sadaka verin)” (Bekâra-267) buyuruyor.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Yedinci sınıf insanlar, ayakları üzerine bağlanmış olarak haşrolunurlar. Onların son derece pis bir kokusu olur. Onlar şehvetlerine tâbi olan ve haramlar peşinde koşanlardır. Allahü teâlânın meâlen; “Bunlar, âhıreti dünyâ hayâtına satmış kimselerdir” (Bekâra-86) buyurulanlardır.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Altıncı sınıf insanlar, vücutları ateşten yanmış yara içinde haşrolunurlar. Onlar yalan yere şahitlik yapanlardır.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Beşinci sınıf insanlar, ağızlarında irin olarak haşrolunurlar. Dillerini çiğnerler. Onlar sözleri işlerine ve hareketlerine uymayan âlimlerdir. Allahü teâlânın meâlen; “İnsanlara iyilik emreder de, kendinizi unutur musunuz?” (Bekâra-44) buyurduğu kimseler gibi olanlardır.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Dördüncü sınıf insanlar sağır ve dilsiz olarak haşrolurlar. Onlar dünyada iken kendi amellerini beğenen kimselerdir. Allahü teâlânın meâlen; “Allah, gurûrlu ve böbürlenen kimseleri sevmez” (Nisâ-36) buyurduğu kimselerdir.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Üçüncü sınıf insanlar kör olarak haşrolurlar. Onlar hüküm vermekde haddi aşan doğru hüküm vermeyenlerdir. Allahü teâlânın meâlen; “İnsanlar arasında hükmettiğiniz zaman adâletle hüküm vermenizi emreder. Hakîkaten Allah bununla size ne güzel öğüt veriyor. Şüphe yok ki, Allah hükümlerinizi hakkıyla işitici, emânete âit işlerinizi hakkıyla görücüdür.” (Nisâ-58) âyet-i kerîmesi bu kimseleri belirtmektedir.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
İkinci sınıf insanlar, hınzır, sûretinde haşrolunurlar. Onlar haram yiyenlerdir. Allahü teâlânın meâlen; “Onlar boyuna yalancılık için dinlerler; boyuna haram yerler” (Mâide-42) buyurduğu bunlardır.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Resûlullah ( aleyhisselâm ) Nebe’ sûresi onsekizinci âyet-i kerîmesi hakkında meâlen; “Sûra üfürüleceği o gün, (mezarlardan kalkıp mahşere) bölük bölük gelirsiniz” suâl edildiğinde ağladılar. Hattâ mübârek gözlerinden akan gözyaşları toprağa damladı ve buyurdular ki: “Ey bu suâli soran kişi, çok büyük bir işten sordun. Kıyâmet günü ümmetim oniki sınıf olarak haşrolunur ve mahşer yerine gelirler.Birinci sınıf insanlar maymun sûretindedir. Bunlar, insanlar arasında çok fitne çıkarırlar, karışıklık ve huzûrsuzluğa sebep olurlar. Allahü teâlânın Kur’ân-ı kerîmde meâlen; “Onların şirk (Allaha ortak koşma) fitneleri, katilden daha kötüdür” (Bekâra-191) buyurduğu kimselerdirler.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
İnsanlar, kabirlerinden ve yanıp kül oldukları, çürüdükleri yerlerden kalktıkları vakit görürler ki, dağlar pamuk gibi atılmış, denizler susuz kalmış, yerin kendisinde ise ne eğrilik ne de yükseklik var. Cümlesi dümdüz olmuş. Bir kâğıt sayfası gibi görülür, işte insanlar, kabirlerinin üzerine çıplak olarak oturdukları vakit, her tarafa hayretle ve düşünerek bakarlar. Nitekim Peygamber efendimiz ( aleyhisselâm ) hadîs-i sahîhde; “İnsanların her biri, elbisesinden ârî olup, hepsi çıplak ve sünnetsiz oldukları hâlde haşr olunurlar” buyurdu. Fakat gurbette üryan olarak vefât etti ise, onlara Cennetten elbise getirilir ve giydirilir. Şehîdlerin ve sünnet-i seniyyeye uyup vefât etmiş olanların, iğne deliği kadar çıplak yeri kalmaz. Çünkü Peygamber efendimiz ( aleyhisselâm ); “Ey ümmetim ve eshâbım! Siz mevtanızın kefeninde mübalağa ediniz. Çünkü benim ümmetim, kefenleriyle haşr olunurlar. Halbuki sâir ümmetler çıplaktırlar” buyurdu. Yine Peygamber efendimiz ( aleyhisselâm ) bir hadîs-i şerîfte; “Ölüler, kefenleriyle haşrolunur” buyurdu.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Bundan sonra Allahü teâlâ İsrâfil’i (aleyhisselâm) diriltir. Beyt-i mukaddesin sahrasından sûr üfürülür. Sûr, nûrdan bir boynuzdur ki, ondört dâiresi vardır. Bir dâirede, karada olan hayvanların adedince delikler vardır. Karada olan hayvanâtın rûhları oradan çıkar. Arı sesi gibi sesler işitilir. Yerle gök arasını doldurur. Sonra herbir rûh, kendi cesetlerine girerler. Hak teâlâ bunlara kendi cesedlerini ilham eder. Hattâ dağlarda ölmüş olan, vahşî hayvanların ve kuşların yemiş olduğu insanların rûhları, kendi cesedlerini bulur. Nitekim Allahü teâlâ, Zümer sûresi altmışikinci âyet-i kerîmede meâlen; “Kıyâmetin yok edici sûrundan sonra, ikinci bir sûr üflenir, bu sese bütün beşeriyet tâbi olur. Bu emir ile kalkıp hazır olurlar” buyurur.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Bu dirilmek keyfiyeti tamam oldukta, hesâb üzere, sabi, yine sabidir, ihtiyâr, yine ihtiyârdır. Olgun yaşta olanlar, yine olgun, gençler yine gençtir. Ya’nî Âlem-i fenâdan Âlem-i bekâya intikâl eyledikleri zaman ne hâlde idilerse, yine o sûret ile belirirler. Allahü teâlâ Arş-ı âlânın altında bir latîf rüzgâr emreder. Bu rüzgâr, yeryüzünü baştan başa kaplar. Ve yeryüzü toz gibi ince kum hâline girer.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Canlılar ve bütün a’zâları, mezarlarında yeşil ot gibi biter, hep o kemikten ortaya çıkarlar. Ba’zısı ba’zısına girmiş ağ örgüsü gibi dolanmış olur ki, birinin başı diğerinin omuzunda, Öbürünün eli, diğerinin sırtında olarak, insanın çokluğundan böyle karmakarışık olurlar. Hak teâlâ, “Hakîkaten biz biliriz ki, arz onlardan birini noksan etmez. Zira bizim indimizde, mahfûz kitab vardır” buyurur.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Bundan sonra Allahü teâlâ hazretleri, Arş-ı a’lânın hazînelerinden birini açar. Onda hayat denizi vardır. Bu deniz, yer üzerine şiddet ile yağmur yağdırır. Yağmur, o derece devam eder ki, yeryüzünü kaplayıp, kırk arşın kadar yukarı yükselir. O zaman, toprak olmuş olan insanlar ve hayvanlar, ot gibi biterler. Zîrâ hadîs-i şerîfte buyuruldu ki;“İnsan, kuyruk sokumu kemiğinden yaratılmıştır. Sonra yine ondan yaratılacaktır.” Diğer bir hadîs-i şerîfte; “Kişinin her yeri mahv olup çürür. Lâkin kuyruk sokumu kemiği çürümez. İnsan ondan çıkmıştır. Yine ondan iade olunur” buyuruldu. (Bu kuyruk sokumu kemiği, omurganın son kemiğidir. Nohud kadar bir kemiktir ki, içinde iliği olmaz.)
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Bundan sonra cenâb-ı Hak, Cehennem çukurlarından olan Sakardan bir kapı açar. Oradan ateş fışkırır. İşte bu ateş, içine atılan yün parçasını yaktığı gibi, ondört denizi kurutur, yeryüzünü kapkara eder ve gökleri sarı zeytinyağı yâhud erimiş bakır gibi bir hâle koyar. Sonra ateşin şiddeti göklere yakın olduğu vakit, Allahü teâlâ öyle bir dehşet ile men eder ki, ateş tamamen söner. Ateşten hiç eser kalmaz.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Bundan sonra buyurur ki: “Ben azîmüşşân, melîk-ü deyyânım (ya’nî kıyâmet gününün tek hâkimi ve sahibiyim). Benim rızkımı yiyip de bana şirk koşanlar ve benden gayrı putlara ibâdet edenler nerededirler? O kimseler ki, benim rızkımla kuvvetlenip asî olurlar. Cebbar ve zâlimler nerededirler! Kibirlenen ve iftihar edenler nerededirler? Şimdi mülk kimindir?” Buna cevap verecek kimse bulunmaz. Zîrâ cenâb-ı Hak, hûrî ve gılmânın dahi Cennetlerinde rûhlarını kabz buyurmuştur.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Bundan sonra cenâb-ı Hak, “Ey alçak dünyâ! Senin içinde rubûbiyet da’vâsı edenler ve ahmakların rab tanıdıkları âcizler nerededir ve senin behcet ve letâfettinle aldattığın ve âhıreti unutturduğun eshâbın nerededir?” buyurur. Sonra da “Mülk kimindir?” der. Hiç kimse cevap veremez. Cenâb-ı Allah kendi kendine, “Vâhid ve Kahhâr olan Allahındır” der.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Kıyâmetin kopması: Allahü teâlâ murâd buyurduğu vakit sûr üfürüldükten sonra, kıyâmet günü dağlar uçar, bulutlar gibi yürümeye başlar. Denizlerin ba’zısı ba’zısına taşar. Güneşin nûru tamamen kaybolarak simsiyah olur. Dağlar toz hâline gelir. Âlemin ba’zısı ba’zısına dâhil olur. Yıldızlar, dizili inci gibi parçalanırlar. Gökler gül yağı gibi erir. Ve değirmen döner gibi şiddetli bir şekilde hareket ederler. Ba’zısı ba’zan toplanır, ba’zan da sahtiyan gibi yayılır. Hak teâlâ, göklerin parça parça olmasını emreder. Yedi kat yerde ve yedi kat gökte, diri olarak kimse kalmaz. Her canlı vefât etmiş olur. Eğer rûhanî ise rûhu gitmiş olur. Cenâb-ı Hakkı tevhid eden bütün melekler ölür. Yerde taş taş üstünde ve göklerde hiç canlı kalmaz.
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
Kâfirlerin rûhları kabz olunduğunda azâb melekleri onları hakîr bir şekilde tutar ve sürükliyerek dünyâ semâsına kaldırırlar. Orada bu kâfir rûhları reddedilir ve azâb dolu kabre gelirler. Kabir, son derece daralır. Birbirine geçer. Orada Cehennemden bir kapı açılır. Kıyâmete kadar, oradan azâb göreceği Cehennemdeki yerlerine bakarlar."
MUHAMMED BİN SELÂME EL-MISRÎ (El-Kudâ’î) (Rahmetullahi aleyh)
"Mü’minlerin rûhları kabzolunduğunda, rahmet melekleri onları izzet ve ikram ile yedinci kat semâya yükseltirler. “Onlar illiyyinde kalacaklar” nidası gelir. Daha sonra herbiri bedeninin bulunduğu kabrine getirilir. Kabrine Cennetten bir kapı açılır. Kıyâmete kadar, oradan Cennetteki köşkünü seyreder.
Abdullah ibni Abbas (radıyallahü anh)
“Bayram günleri, Aşure günü, Cum’a gecesi, Receb-i şerîfin ilk Cum’a gecesi (Regâib gecesi), Şa’ban ayının 14’ünü 15’ine bağlayan gecesi (Berât gecesi), Kadir gecesi, Cum’a günleri, rûhlar kabirlerinden çıkarak, hısım ve akrabalarının evlerine gelirler ve “Bu mübârek gün ve gecelerde bir sadaka, bir hayırla, velevki bir lokma ile de olsa bizlere yardım edin. Sevâbını bizlere hediye edin. Çünkü bizim ihtiyâcımız pekçoktur. Eğer böyle yapmaz cimrilik ederseniz, hiç olmazsa bu mübârek gecede bir Fâtiha okuyarak gönderiniz. Ey bizim mallarımızı paylaşmış yakınlarımız, biz şu anda, daracık sıkışmış olarak kaldığımız kâbirlerimizdeyiz. Ey yakınlarımız! Hayır ve duâlarınızda bizleri unutmayınız” derler. Eğer yakınlarından duâ ve sadaka sevâbına kavuşurlarsa, sevinç ve neş’e ile geri dönerler. Eğer yakınları duâ ve sadakada bulunmazlarsa, her bir rûh mahzûn, mahrûm, son derece üzüntülü olarak oradan ayrılır.”
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Kirâmen kâtibîn melekleri: Her insanın hayır ve şer, bütün işlerini yazan, ikisi gece, ikisi gündüz gelen dört meleğe Kirâmen kâtibîn, veya Hafaza melekleri denir. Hafaza meleklerinin, bunlardan başka olduğu da bildirilmiştir. Sağ taraftaki melek soldakinin âmiridir ve iyi işleri yazar. Soldaki kötülükleri yazar. Hafaza melekleri mü’mini, insan ve cin şeytanlarından ve şeytanlardan korurlar.
Abdullah bin Selâm ( radıyallahü anh )
Münker ve Nekir’den önce kabre, meyyitin yanına bir melek gelir. Yüzü güneş gibi parlar, meyyitin yanına oturur. Ona: “İyilik ve kötülük, hayır ve şer, dünyâda ne yaptı isen hepsini tek tek yaz” der. O da, korku ve telâşla “Nasıl yazarım, hani kalemim, hani mürekkebim” der. Melek de, “Tükürüğün mürekkebin, parmakların kalemindir. Kefenin de kâğıdındır” der. O da, çaresiz olarak dünyâda hayır olarak ne yaptı ise tek tek yazar. Şer, kötülük olarak yaptıklarına gelince, yazmaktan çekinir. Melek, “Dünyâda halikına karşı utanmadın çekinmedin de, şimdi benden mi utanıp yazmıyorsun?” der. Ona azâb etmek ister. O kişi “Aman bana vurma, azâb etme, yazacağım” der. Dünyâda ne kadar günah, kusur işledi ise bir bir yazar. Onu katlaması ve tırnağıyla mühürlemesi emredilir. O da katlayıp mühürler ve boynuna asar, kıyâmete kadar boynunda asılı durur. Bundan sonra yanına Münker ve Nekir gelir.
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Ba’zı kimse, “Kıblem Kâ’be-i şerîf” diyemez. Zira, kıbleyi namaz için az teharri edermiş (araştırırmış), yâhud abdestinde fesâd bulundurmuş. Veya namazında başka şeylere iltifât etmiş. Veya rükû’un da sücûdunda noksanlık olmuş idi.
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Ba’zı kimseler “İmamım Kur’ân-ı kerîm” diyemezler. Çünkü bunlar, Kur’ân-ı kerîmi okur, fakat ondan nasihat almazlardı. Kur’ân-ı kerîmdeki emirlerle amel etmez ve yasaklardan kaçmazlardı. Buna da, daha öncekilerine yaptıkları gibi yaparlar. Ba’zı kimselerin ameli korkunç şekil alır. Kabrinde cürmü kadar azâb olunur. Ba’zı kimseler de, “Peygamberim Muhammed aleyhisselâmdır” diyemez. Çünkü bu kimse, dünyâda İslâmiyetin emirlerini ve yasaklarını unutmuştur. Zamana, modaya uymuştur. Çocuklarına Kur’ân-ı kerîm okutmamış, Allahü teâlânın emirlerini ve yasaklarını öğretmemiş idi.
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Birçok kimse de “Dînim İslâmdır” diyemez. Bunlar, ya şek üzere vefât etmiştir. Veya vefât ederken kendisine fitnelerden bir fitne arız olmuştur. Ehl-i sünnet olmayan kimselerin sözlerine, yazılarına inanmıştır. Buna bir kere vururlar. Kabri, “Rabbim Allah” diyemiyeninki gibi yanar.
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Birçok kimsenin ölürken dili tutulur. Eğer akidesi (i’tikâdı) bozuk olursa, Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdiklerine uygun olarak inanmadı, bid’at ehline uydu ise, “Rabbim Allah” diyemez. Başka söz söylemeye başlar. Melekler bir kere ona vururlar. Kabri ateşle dolar. Sonra söner. Birkaç gün sönük olarak durur. Sonra yine kabirde onun üzerinde ateş hâsıl olur. Dünyâ nihâyet buluncaya kadar bu hâl devam eder.
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
İlmi ve ameli az olan ve ilimden ve melekût (ruhlar ve melekler âlemi) esrârından haberi olmayan mü’minlerin derecesi bundan aşağı olur ki, onun yanına Rûman adlı melekten sonra güzel sûrette ve güzel kokulu ve güzel elbiseli olarak ameli gelir. “Beni bilmez misin” der. O da, “Sen kimsin ki, Allahü teâlâ seni, benim garîbliğim zamanında bana ihsân eyledi?” der. Oda, “Ben senin sâlih işlerinim, korkma mahzûn olma. Bundan biraz vakit geçtikten sonra, Münker ve Nekîr melekleri gelirler. Bildirildiği gibi onu sıkıştırırlar. Otururlar ve ona, (Men rabbüke) ya’nî “Rabbin kimdir?” derler ve diğer suâlleri sorarlar. O da, “Rabbim Allah, Peygamberim Muhammed (aleyhisselâm), imamım Kur’ân-ı kerîm, kıblem Kâ’be-i şerîf ve İbrâhim aleyhisselâm’ın milleti benim milletimdir” der. Onun dili hiç tutulmaz. Onlar da, “Doğru söyledin” derler. Ve daha önceki gibi muâmele ederler. Lâkin onun için sol tarafında nârdan bir kapı açarlar. Nârın yılan, akrep, sıcak suyu ve zakkumu görünür. O kimse onun üzerine çok feryâd eder. Ona, “Buranın dehşeti sana zarar vermez. Burası senin nârdan olan yerindir ki, Allahü teâlâ bunu, senin Cennette olan yerinle değiştirdi. Uyu, sen sâidsin” derler. Sonra onun üzerine nâr kapısı kapanır. Kendi üzerine aylardan senelerden geçen zamanı bilmez, öylece kalır.
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Kabirde, kâfirlere ve âsî müslümanlara azâb edecek melekler ve suâl soracak melekler vardır. Suâl meleklerine (Münker ve Nekir) denir. Bu iki melek, “Rabbin kimdir? Dînin nedir? Peygamberin kimdir? Kıblen neresidir?” diye suâl ederler. Allahü teâlânın sevdiği kimseler, (Sizi bana kim gönderdi ise Rabbim O’dur. Ya’nî Allahü teâlâdır. Peygamberim Muhammed aleyhisselâm, dinim İslâm dînidir. Kıblem de Kâ’be’dir” der. O zaman bunlar da, “Doğru söyledi. Bizim elimizden kurtuldu” derler. Bundan sonra onun üzerine, kabrini büyük kubbe gibi kılarlar. Onun için sağ tarafına iki kapı açarlar. Sonra da kabrini güzel kokulu fesleğenlerle döşerler ki, Cennet kokuları onun üzerine gelir. Dünyâda işlediği güzel ameli, en sevgili ahbabı sûretinde gelip onu eğlendirir ve ona güzel haberler söyler. Kabri nûr ile dolar. Dünyânın sonu oluncaya kadar, kabrinde sürûr ve ferah üzere olur.
Ebü’l-Leys Semerkandî (Rahmetullahi aleyh)
“Kabir azâbından kurtulmak istiyenin, dört şeyi dikkatle yapması, dört şeyden de kesinlikle sakınması îcâb eder: Dikkatle yapması îcâb ettiği dört şey: Beş vakit namazını, farzına, vacibine, sünnetine dikkat ederek devam üzere kılması, zekât ve sadakasını vermesi, Kur’ân-ı kerîmi tecvîd üzere devamlı okuması ve Allahü teâlâyı çok hatırlamasıdır. Bunları yapmak kabri nurlandırır ve genişletir.Kaçınması îcâb ettikleri ise; yalan, hıyânet, söz taşıma, beden ve çamaşırına bevl sıçratmaktır. Resûlullah ( aleyhisselâm ) buyurdu ki: “Bevlden sakınınız. Muhakkak kabir azâbının çoğu bundandır.”
Hazreti Ali ( radıyallahü anh )
“Sabır üç kısımdır: İbâdet ve tâatlarda sabır, günahlara karşı sabır, musibet ve sıkıntılara karşı sabırdır. Kim ibâdet ve tâatlarda, Allahü teâlânın emirlerini yapmada, beş vakit namazı muntazaman vaktinde kılmada sabır gösterirse, kendisine yüz derece verilir. Her bir derece, gökle yer arası kadardır. Kim günahlara düşmemek için, haram işlememek için sabrederse, Allahü teâlâ kendisine kıyâmet günü altıyüz derece ihsân eder. Kim de musibetlere, başına gelen sıkıntı ve eziyetlere sabır gösterirse, ona da Allahü teâlâ hesâbsız dereceler ihsân eder”
Ebü’l-Leys Semerkandî (Rahmetullahi aleyh)
“Belâlara sabretmek ve musibetler karşısında Allahü teâlâyı hatırlamak insana lâzımdır. Çünkü, insan bu sabrı ve zikri gösterirse, Allahü teâlânın kazâ ve kaderine rızâ göstermiş ve şeytanı kovmuş olur”
Ebü’l-Leys Semerkandî (Rahmetullahi aleyh)
“Vefât eden bir kişi arkasından, feryâd figân etmek, üst baş yırtmak haramdır. Sessiz ağlamakta bir mahzur yoktur. En güzeli, en efdali sabretmektir. Allahü teâlâ Zümer sûresi onuncu âyet-i kerîmede meâlen buyurdu ki; “Ancak Allah yolunda sabredenlere mükafatları hesapsız verilecektir.” Allahü teâlâ ni’metlerini bize vererek sevindirdiği zaman şükür etmemizi, vakti gelip geri alarak üzüldüğümüz zaman da, sabretmemizi emreyledi. Merhamete ve ihsâna kavuşabilmek için sabretmelidir. Kızmak, bağırmak, çağırmak, derdi ve belâyı geri çevirmez. Üzüntüyü dağıtmaz. Kaderde olanlar başa gelecektir. Sabretmek, olmuş bitmiş şeye kızmamak lâzımdır.”
Ebû Kılâbe” Abdullah bin Zeyd (Rahmetullahi aleyh)
“Rü’yâmda bir kabristan gördüm. Meyyitler kabirlerinden çıkıp kabir kenarına oturmuşlardı. Her birinin elinde nûrdan bir tabak vardı. Fakat içlerinden birinin elinde hiçbir şey yoktu. Gayet mahzûn idi. Ona sebebini sorduğumda bana, “Burada gördüğün mevtaların geride bıraktığı, evlâdı, ahbabı, dostu, kendilerine hayırla duâ ediyorlar. Kendilerini rahmetle anıyorlar. Onlar için hayır ve hasenat yaptıklarından, kendilerine nûrdan tabaklar içinde mükâfatları, hediyeleri veriliyor. Fakat benim geride günahkâr ve isyankâr bir oğlum var. Benim için, duâ ve istiğfarda bulunmaz, bir hayır yapmaz, bir Fâtiha okumaz. Bu sebebten bana, o nûr tabaktan verilmemekte, burada mahzûn kalmaktayım. Ayrıca, kabir komşularımdan çok utanmaktayım” dedi. O zaman ben uyandım. O kişinin oğlunu araştırıp buldum. Gördüklerimi kendisine bir bir anlattım. Genç tövbe ve istiğfar etti. Bundan sonra yaptıklarına dönmiyeceğine dâir yemîn billah edip, abdestini alıp namaza başladı. Babasının rûhu için Fâtihalar hatimler okudu. Hayır işleri yaptı. Bir zaman sonra rü’yâmda aynı kabristanı ve oradaki mevtaları aynı hâl üzere gördüm. Bu defa daha önce üzgün olan o kişi de, önünde nûrdan tabaklarla ikram ve ihsânlara garkolmuş şekildeydi. Diğer mevtalara bu kadar ni’metler verilmemişti. Bana, “Ey Ebî Kılâbe! Allahü teâlâ sana iyilikler ihsân buyursun. Oğlumu bulup ona nasihat etmekle çok iyi ettin. Beni kabir komşularım arasında mahcûb olmaktan kurtarmış oldun” dedi.
Enes bin Mâlik ( radıyallahü anh )
Kabir hergün beş defa; “Ben, yalnızlık yeriyim. Bana gelecek kişi, Kur’ân-ı kerîm okuyarak kendine arkadaş edinsin. Ben, karanlık yeriyim, bana gelecek kişi, namaz kılarak beni aydınlatsın. Ben, altı üstü toprak olan bir yerim, bana gelen, sâlih amel ile gelip yatağını hazırlasın. Ben, yılanı ve çıyanı içimde barındıran bir yerim. Bana gelen tiryak ile gelsin. O tiryak da; Besmele-i şerîf ve çok gözyaşı dökmektir. Ben, Münker ve Nekir adındaki suâl meleklerinin suâl soracakları bir yerim. Bana gelen, (La ilahe illallah Muhammedün Resûlullah) güzel kelimesini, onlara cevap verebilmek için çok söylesin” diye seslenir.
Mensûr bin Ammâr (Rahmetullahi aleyh)
“Ey Âdemoğlu! Benim üzerimde koşuyorsun, fakat birgün benim içime gireceksin. Benim üzerimde Allahü teâlâya isyan etmektesin, fakat içimde azâb göreceksin. Üzerimde gülüp duruyorsun, fakat içimde ağlıyacaksın. Üzerimde haram helâl ayırmayıp haramları yemektesin, fakat içimde kurtlar böcekler senin bedenini yiyecekler. Üzerimde neş’e ve sevinçlisin, fakat içimde çok üzüleceksin. Üzerimde haramları topluyorsun, fakat içimde eriyip gideceksin. Üzerimde kibir gurûr içinde büyüklenip durursun, fakat içimde çok zelîl, aşağı ve hakîr olacaksın. Üzerimde aydınlıkta gezer durursun, fakat içimde karanlıklarda kalacaksın. Üzerimde sevdiklerinle berabersin, fakat içime girince orada yalnız, tek başına kalacaksın” diye insanoğluna seslenir.”
Mensûr bin Ammâr (Rahmetullahi aleyh)
İnsanlar geri dönüp giderlerken Allahü teâlâ buyurur ki: “Ey kulum, şimdi kabrinde kimsesiz olarak kaldın. Seni kabir karanlığına terkettiler. Onlar sebebiyle bana karşı gelmiş, emrimi tutmamıştın. Ya’nî hanımının, çocuklarının tarafını tutup, onların bitmez tükenmez isteklerini yapmaya uğraşıp, benim için azıcık birşey yapmak istemedin. Bak şimdi yalnız kaldın. Bugün sana benden başka merhamet edecek kimse yok. Halbuki benim şefkatim, bir annenin yavrusuna olan şefkatinden daha çoktur.”
Mensûr bin Ammâr (Rahmetullahi aleyh)
Mezara konduğunda, “Ey Âdemoğlu! Dünyâda iken benim üzerimde gülüyordun, şimdi içimde ağlar oldun. Üzerimde sevinç ve neş’e içerisinde idin. Şimdi içimde üzgünsün. Benim- üzerimde bülbül gibi konuşup, herkese nutuklar atıyordun. Şimdi içime girince sesin çıkmaz oldu” diye üç nidâ gelir.
Mensûr bin Ammâr (Rahmetullahi aleyh)
Cenâze kabir kenarına konduğunda: “Ey Âdemoğlu! Bu harap yer için dünyâda iken azık olarak ne biriktirdin? Bu karanlık yeri aydınlatacak bir nûr, bir ışık olarak neyin var? Hiçbir şeyin olmadığı bu kabre, dünyâdaki zenginliğinden ne getirdin?” diye üç nidâ gelir.
Mensûr bin Ammâr (Rahmetullahi aleyh)
Gasilhâneye konduğunda, “Ey Ademoğlu! Nerede o kuvvetli, güçlü bedenin, seni niye zayıflattı? Nerede bülbül gibi konuşan dilin, seni niye susturdu? Nerede o dostların, şimdi seni yalnız bıraktılar?” diye üç nidâ gelir. Kişi kefenlendikte, “Ey Âdemoğlu! Azıksız uzun bir yolculuğa gidiyorsun! Dönmemek üzere evinden ayrılıyorsun! Hiç binmediğin tahta bir ata (tabuta) biniyorsun ve korkulu bir yer olan bir eve, kabre konacaksın!” diye üç nidâ gelir. Tabuta konulurken “Ey Âdemoğlu! imân sahibi bir kimse isen, Allahü teâlâya, Peygamberlerine bildirdiği şekilde inanmış isen, sana müjdeler olsun. Sâlih amel sahibi, her işini Allahü teâlânın rızâsı için yapmış bir kişi isen ne mutlu sana. Allahü teâlâyı gücendirmiş, O’na imân etmemiş, dediğini tutmamış biri isen, yazıklar olsun, eyvahlar olsun” diye üç nidâ gelir. Mûsâllaya konduğunda, “Ey Âdemoğlu! Dünyâda her ne amel yaptı isen onun karşılığını göreceksin. Yaptığın hayır ise, karşılık olarak hayır ve iyilik görecek, eğer şer yaptı isen, azâbını göreceksin” diye üç nidâ gelir.
Mensûr bin Ammâr (Rahmetullahi aleyh)
“İnsanın ölümü yaklaştığında, onun hâli beşe taksim edilir: Malı vârislerine, rûhu Azrail aleyhisselâma, eti kabrindeki kurt ve böceklere, kemikleri toprağa, yaptığı iyilikler de dünyâda üzerine hakkı geçen kimselere verilmek üzere ayrılır. Vâris malı götürse, Azrail (aleyhisselâm) rûhu alsa, et kurtlara yem olsa, kemikler toprağa karışıp kaybolsa gerektir, imânın gitmesi, dinden tamamen ayrılış, Allahü teâlâdan uzaklık demektir. Rûhun bedenden ayrılığı, dinden, Allahü teâlâdan ayrılık değildir. Çünkü Allahü teâlâ imân sahibi kullarını Cennetine koyacak, kendisine yakın eyliyecektir.” rûh bedenden ayrılınca, semâdan; “Ey Âdemoğlu! Sen mi dünyâyı terkettin, dünyâ mı seni terketti? Sen mi dünyâyı topladın, dünyâ mı seni topladı? Sen mi dünyâyı öldürdün, dünyâ mı seni öldürdü?” diye üç nidâ gelir.
İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfe (Rahmetullahi aleyh)
“Hangi günahlar insânın imânını daha çabuk çalar? Hangi günahlardan daha çok korkulur?” diye sorulunca, cevaben buyurdular ki: “Allahü teâlânın ihsân buyurduğu imân ni’metine şükür etmemek, son nefeste imansız ölmekten korkmamak, insanlara zulüm etmek. Eğer bir kimsede bu üç şey bulunursa, umulur ki imansız olarak gider. Şeytanın kendisine verdiği kadehten suyu içer ve kâfir olarak ölür.”
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Şeytanın imânı çalmak istemesi: insan öleceği zaman çok susar. Yüreği yanıp tutuşarak dört yanına bakar. Bu hâldeyken, şeytan fırsat bulup îmânını çalmak için başının ucuna gelir. Elinde bir kadeh tutar, içinde buzlu su, hastanın başının ucunda o kadehi çalkalar. Hasta onu görür ve işitir. Eğer ölüm hastası imândan nasîbsiz biri ise, getir şundan içeyim der. O zaman şeytan çok sevinir. Yaklaşır ve “Âlemlerin yaratıcısı yoktur, İslâm dînine inanmıyorum de. Eğer böyle söylersen, sana bu şiddetli susuzluk hâlinde buz gibi su veririm. Yoksa ağlar feryâd edersin. Sıkıntılar içinde kalırsın” der. Eğer şakî ise, dilediği gibi söyler ve imansız gider. Allah korusun.
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Ölüm zamanında a’zânın konuşması: Azrail aleyhisselâm Allahü teâlânın emriyle bir mü’minin rûhunu almak istediğinde, ağız tarafından yaklaşıp kulun rûhunu almak ister. O zaman zikir karşılar ve “Buradan giremezsin. Çünkü bu dil, ömür boyu Allahü teâlânın zikriyle meşgûl olmuştur” der. Azrail (aleyhisselâm) geri döner ve “Yâ Rabbî, kulun şöyle şöyle söylüyor” diye arzeder. Allahü teâlâ, “Başka tarafından git rûhunu al” buyurur. O zaman el tarafından yaklaşır, sadaka karşılar ve “Buradan giremezsin. Çünkü bu el, çok iyilik yaptı. Sadaka verdi. Başına mesh etti. Teyemmüm abdesti aldı. Kalemle İslâm bilgilerini yazdı. Kılıç tutup kafirlere karşı harbetti” der. Azrail aleyhisselâm ayak cihetinden gelir. O da “Buradan giremezsin. Çünkü bu ayaklar cemâate koştu, ilim öğrenmek ve öğretmek yolunda gidip geldi” der. Bu defa Azrâil aleyhisselâm kulak cihetinden yaklaşır. O da, “Buradan giremezsin, çünkü bu kulaklar Kur’ân-ı kerîm, ezân-ı Muhammedî dinledi” der. Azrail aleyhisselâm gözler cihetinden yaklaşır ve onlar da, “Buradan gelme. Çünkü bu gözler Kur’ân-ı kerîme, âlimlerin, ana-babanın, sâlihlerin yüzüne baktı” deyince, Azrail (aleyhisselâm), “Yâ Rabbî, bu kulun neresinden rûhunu almak istedimse, böyle böyle söyler” diye arzedince, o zaman Allahü teâlâ buyurur ki; “Ey Azrail, benim ismimi avucuna yaz, sonra git onu kulumun rûhuna göster.” Azrail aleyhisselâm buyurulanı yazıp, canı alınacak kulun yanına gelir. O yazıyı gösterdiğinde, Allahü teâlânın ismine olan muhabbetinden dolayı rûh cesedinden neş’e ve sürûrla ayrılır.
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Azrail aleyhisselâmın rûhları alması: Herkes eceli geldikte ölür. Hak teâlâ A’râf sûresi, otuzüçüncü âyetinin meâl-i şerîfinde şöyle buyurur: “Ecelleri geldiği zaman, onu bir saat ileri ve geri alamazlar.” Kişi doğmazdan önce, ne kadar yaşayacağı takdîr edilmiştir. Allahü teâlâ ölümü yarattı. Sonra diriliği yarattı. İnsanı hayâtı boyunca dünyâda durdurur. Belli olan eceli gelinceye kadar ve rızkı tükeninceye kadar ve ezelde takdîr edilmiş olan amelleri bitinceye kadar durur. Dünyâdaki ölümü yaklaştığı vakit, dört melek nâzil olurlar. Bunlardan biri, rûhunu sağ ayağından ve biri sol ayağından ve biri sağ elinden ve biri sol elinden çekerler. Yine melâike rûhunu parmak uçlarından çekerler. Soluğu ise, sanki saka kırbasından su boşalır gibi gırıl gırıl öter. Allahü teâlâ Azrail aleyhisselâma buyurur: “Dostlarımın canını kolay al, düşmanlarımın canını güç al.”
Muhammed bin Selâme El Mısrî el-Kudâ’î (Rahmetullahi aleyh)
Allahü teâlâ dört büyük meleği yarattı. Cebrâil aleyhisselâma Peygamberlere (vahy) getirmek, emir ve yasaklarını bildirmek. İsrâfil aleyhisselâma (Sûr) denilen boruyu üfürme vazîfesi verildi. İki defa üfürecek, birincisinde Allahü teâlâdan başka her diri ölecek, ikincisinde hepsi tekrar dirilecektir. Mikâil aleyhisselâmın vazîfesi; ucuzluk pahalılık, kıtlık, bolluk yapmak ve her maddeyi hareket ettirmek, Azrail aleyhisselâmın vazîfesi; insanların rûhunu almaktır.
Muhammed bin Hüseyn(Ebû Ya’lâ) (Rahmetullahi aleyh)
Muhtesib, gemi sahiblerinin, gemilerine belirli tonajdan fazla yük yüklemelerine engel olur. Gemilerin batmaması için gerekli tedbirleri almalarını emreder. Fırtınalı havalarda seferden alıkor. Kadınların ve erkeklerin, yolculukta uymaları gereken husûslara uymalarını ister. Ayrı helalar yapılmasını emreder. Kadınların günlük alış-veriş yapmaları için, en münâsib pazarlardan, çarşılardan biri tahsis edildiğinde, muhtesib buranın asayişini, emniyetini, kontrol eder. Şayet bir huzûrsuzluk, kötülük çıkarsa, kadınların alış-verişini yasaklar. Buraların asayişini bozanları cezalandırır. Sokak ve caddelerde oturma işlerine bakar, gelip geçenlere zarar verilmiyorsa müsâade edilir. Gelip geçenlere zarar verilirse yasaklanır. Kâhinlik yaparak, eğlence ve fala bakarak para kazanmak isteyenlere mâni olur. Bunlardan para alan ve bunlara para verenleri cezalandırır.
Muhammed bin Hüseyn(Ebû Ya’lâ) (Rahmetullahi aleyh)
Hizmetçi bulunduranlar, onlara güçlerinin yetmeyeceği işleri emredemezler. Şikâyet hâlinde, buna muhtesib mâni olur. Hayvan sahiplerinin de, hayvanlarını yapamayacakları işe koşmaları önlenir.
Muhammed bin Hüseyn(Ebû Ya’lâ) (Rahmetullahi aleyh)
Allah hakları ve kul hakları arasında müşterek olan kötü hareketlerden sakındırma: Gayr-i müslim vatandaşların, kıyâfet ve diğer husûslarda kendilerine bildirilen mes’elelere uymaları istenir. Uymadıkları takdîrde cezalandırılırlar. Yolcuların uğrayıp namaz kıldığı, iş muhitlerindeki câmilerin İmâmı, namazı çok uzatarak, cemâatten hasta ve zayıf olanlar, âcizler güçlük çekiyor, yolcu ve iş sahipleri çok tutuluyorsa, buna mâni olunur.
Muhammed bin Hüseyn(Ebû Ya’lâ) (Rahmetullahi aleyh)
San’atkârların işlerinin iyi olup olmadığını kontrol etmek: Hisbe idârecileri bu kontrolleri herhangi bir şikâyet olmasa da yaparlar. Cemiyeti ilgilendiren, bozuk, çürük işleri tesbit edilip, böyle yapmaları yasaklanır.
Muhammed bin Hüseyn(Ebû Ya’lâ) (Rahmetullahi aleyh)
San’atkârların, güvenilir kimseler olup olmadığını tesbit etmek: Kuyumcular, dokumacılar, boyacılar, demirciler gibi meslek sahiplerinin güvenilir olup olmadığı kontrol edilir. Çünkü bunlar insanlara kötü mal verebilir veya hile yapabilirler.
Muhammed bin Hüseyn(Ebû Ya’lâ) (Rahmetullahi aleyh)
Çalışmaların tam ve noksan olup olmadığını tesbit etmek; tabibler ve öğretmenler gibi. Çünkü tabiblerin hatâları ve ihmâlleri insanların ölümüne veya sakat kalmasına sebeb olabilir, öğretmenler ise, yeni yetişmekte olan çocukların yetiştirilmesi, eğitilip öğretilmesi ile ilgilenmektedirler. Vazifelerini kötüye kullanmaları veya tam yapmamaları cemiyetin bozulmasına sebeb olur. Böyle yapanlara mâni olunur.
Muhammed bin Hüseyn(Ebû Ya’lâ) (Rahmetullahi aleyh)
Ücretle işçi çalıştıran kimse, ücretini noksan verirse veya fazla çalıştırırsa, bu tip hakka tecâvüzlere de mâni olunur.
Muhammed bin Hüseyn(Ebû Ya’lâ) (Rahmetullahi aleyh)
Yalnız insanların haklarından doğan yasaklar Bir kimsenin, komşusunun evine taşması, duvarına ağaçlar koyması. Sınırı taşması hâlinde komşusu rızâ gösterirse, bunda bir beis yoktur. Fakat râzı olmaz da şikâyet ederse, muhtesib bunu önler ve ceza verir.
Muhammed bin Hüseyn(Ebû Ya’lâ) (Rahmetullahi aleyh)
Harama götürücü işleri kontrol ve yasaklama: Dinin yasakladığı bir kısım işler olup, duruma göre ve yasaklığın şiddet derecesine göre işleyenlerin cezalandırılması bu vazîfelerdendir. Haram işlemeye veya harama düşmeye sebep olan muâmelelerin yasaklanması da muhtesibin görevlerindendir.